De Partij van de Arbeid kreeg een pak slaag afgelopen woensdag. Samen met de VVD ’het land op orde gebracht’, maar alleen de VVD kan dit als winst verzilveren. We volgden op de verkiezingsdag PvdA-er in hart en nieren Daan Sanders. "We zijn weggevaagd. Uithuilen en opnieuw beginnen.’’

Het verdriet van rood

Ja, het doet pijn als de partij die in je DNA zit geminimaliseerd wordt tot een clubje backbenchers. Die partij waar je als jochie bij demonstraties al vaandeldrager was. Voorop met de rode vlag en gebalde vuist. Zaankanter Daan Sanders (72) is vergroeid met de PvdA. Hij laat tranen, maar wil ook vooruit: op jacht naar het geluk voor iedereen.

Daan is bang dat koppensnellers nu in de partij schuldigen van de nederlaag zoeken en naar de slachtbank brengen. Een waarschuwing: "Ik heb het zelf lokaal meegemaakt in Zaanstad na onze nederlaag tegen Fortuyn. Ik was de lijsttrekker en heb een stap terug gedaan toen we waren gehalveerd. Ik dacht dat het goed was voor de partij, want ik ben niet de maat der dingen. Maar misschien had ik dat niet moeten doen. Het is niet relevant om mensen af te serveren. Dat is onnodig. Dat het slecht gaat met de PvdA komt niet door de PvdA, maar doordat de anderen het zo goed doen. We moeten terug naar de essentiële waarden van de partij.’’

Daan weet wat de essentiële waarden van rood zijn. "Vanaf het moment dat ik kon horen, was het politiek wat ik hoorde. Mijn vader kwam uit Groningen en was heel principieel. Hij weigerde dienst en kwam in de gevangenis in Scheveningen terecht. Een beetje anarchistisch ook wel. In de gevangenis ontmoette hij gelijk gestemde mensen en samen zijn ze een coöperatieve meubelzaak begonnen in Velsen-Noord: Aurora; morgenrood. Je kon er zegeltjes sparen om meubels te kopen. Hij heeft armoede gekend, maar werkte zich op tot voorzitter van allerlei verenigingen. Van de voetbal tot de woningverdeelcommisie. Moeder was heel tolerant. Een echt SDAP-nest. In plaats van cowboy Roy Rogers had ik plaatjes van politicus Koos Vorrink boven mijn bed hangen.’’

Oppasdag

De dag van de verkiezingsnederlaag begint vroeg voor Daan en zijn vrouw Lida. Woensdag is oppasdag en gaat hun wekker in Assendelft om kwart over zes. Op naar Haarlem waar hun zoon en vrouw drie jonge meiden hebben. Daan brengt de oudste naar school en geeft schoondochter een lift naar de trein. Daarna passen ze op de twee jongste spruiten. De middelste is ziekjes, dus zitten ze ondanks het mooie weer veel binnen. Lida heeft een pan eten gemaakt voor de gezamenlijke avondmaaltijd. Daarna moeten ze terug naar Assendelft waar ze wonen om te stemmen. PvdA natuurlijk, wat er ook gebeurt.

"Het wordt hoe dan ook een nederlaag’’, zegt hij ’s morgens nog aan de keukentafel in Haarlem. "Van 38 naar 15 hoop ik. Het hangt ook van toeval af. Net zo als het Turkije-incident. Toeval waardoor Rutte zich opeens als sterke leider kan profileren.’’

Daan en Lida ontmoetten elkaar op de sociale academie in Amsterdam en gingen samen wonen in Beverwijk. Later werd het de Zaanstreek. In 1970 werd Daan overtuigd lid van de PvdA en belandde in de lokale politiek. Wisselend als raadslid, fractievoorzitter en wethouder. Tot 2006. Toen was het welletjes. Ze wilden hem Ridder in de Orde van Oranje-Nassau maken, maar hij weigerde het lintje. "Er zijn mensen die veel meer voor de samenleving doen. Ik ken iemand die steeds ontspoorde pubers opvangt die haar portemonnee leegstelen en daarna helpt ze gewoon weer nieuwe jongens. Ik was bestuurder en dat had ook veel voordelen. Als wethouder economische zaken belandde ik in Japan en Afrika. Waarom zou ik een ridderorde moeten krijgen, het was ook gewoon werk.’’

Ja, ja. ’Gewoon werk’. Hij ademt, eet, drinkt en slaapt PvdA. Maakte zich op het congres druk over de koers. Schreef in 2009 al een notitie: Terug naar de basis. Een pleidooi om het grootste geluk te aanvaarden als beginsel voor de partij. Hij distilleerde er in 2014 ’Het rode boekje van de PvdA uit’. Niet meer dan een A-4tje (’Dat is iets wat Wilders goed heeft gedaan, het moet kort en duidelijk’) waarin wordt beschreven waar de partij voor zou moeten staan. Het congres omarmde begin 2015 het rode boekje waarin de geluksfactoren worden omschreven plus essentiële partijbeginselen.

De geluksfactor

"Het meest wezenlijke in de wereld is het geluk van mensen. Wij leven in het land van melk en honing en we geven ons geluk het cijfer 7,8, maar toch zijn we niet allemaal gelukkig.’’

Daan heeft er stapels boeken en rapporten over gelezen. Geluk is leidend in het mensenleven, dus is de geluksfactor als leidraad voor een politieke partij eigenlijk logisch. "Er zijn zeven factoren die ons geluk bepalen: familie, financiën, werk, sociale omgeving, gezondheid, levensfilosofie en persoonlijke vrijheid. Die hebben allemaal effect op je geluksgevoel. Als er voor een factor punten dalen, is dat ingrijpend. Familiebetrekkingen blijken heel belangrijk daarin. Maar als je dan weet dat 36 procent gaat scheiden en dat dát er het diepst inhakt bij het geluksgevoel, vind je dat dan een probleem?’’

Eenoudergezinnen

Het gezin als hoeksteen van de samenleving. Dat klinkt naar het CDA. "Je zou bijna denken dat ik ChristenUnie moet stemmen, maar die geloofspartijen hebben altijd dat waarschuwende vingertje. Ik niet. Scheidingen geven een enorme bak ellende in de maatschappij. Kinderen uit eenoudergezinnen doen het slechter op school, komen eerder in aanraking met geweld en criminaliteit, meer gezondheidsproblemen en ze leven korter. Dat is allemaal onderzocht. Ik wil geen waarschuwende vingertjes opheffen, maar ik zou er wel iets aan willen doen. Je moet op scholen al mensen trainen in partnerkeuze met het vak relatiekunde. Waarom willen ze die partner? Wat verwacht je van een relatie, waarom neem je kinderen en zou je daar niet beter mee wachten als je relatie een beetje is geland? Zorg verder voor maximale vrijheid voor abortussen en voorbehoedsmiddelen laat mensen experimenteren, maar laat ze ook heel goed nadenken over wat het betekent om een kind op de wereld te zetten. Zorg voor volop training en cursussen bij GGZ voor mensen die op het punt staan om vitale keuzes te maken in hun relatie.’’

De leesbril moet even af, want Daan wordt emotioneel onder zijn eigen betoog. "Er worden zoveel kinderen in de ellende gestort door scheidende ouders. Ieder kind moet gewenst zijn!’’ Als opa weet hij wat dat is: gewenste kinderen en kleinkinderen. Want tijdens het gloedvolle betoog, voert hij de jongste een banaan en een flesje.

Daan wil het beste voor zijn kleinkinderen, maar ook voor iedereen. "Ik vraag me altijd af wat het algemeen belang is.’’ Zijn geluksformules werden met warm applaus begroet, maar kwamen niet in het verkiezingsprogramma ’Een verbonden samenleving’ van de PvdA. Al staat hij wel genoemd als een van de inspirators.

Het geluk lacht de partij niet toe deze dagen. Het VVD-huwelijk kost stemmen. "Er zijn mensen die zeggen dat we eerder met de VVD hadden moeten breken. Maar we hebben ons woord gegeven dus moeten we het afmaken. We hebben samen met de VVD het land op orde gebracht, maar de PvdA kan zich daar niet zo goed mee profileren. De VVD wel.’’

Festina Lente

Om acht uur ’s avonds stemmen Daan en Lida in verzorgingshuis Festina Lente (=haast je langzaam). Hij maakt het vakje van Jeroen Dijsselbloem rood en zij dat van Lilianne Ploumen. Daarna volgen we op de bank de exit polls. Dat is incasseren om 21.00 uur. Van 38 naar 9 zetels... "We zijn weggevaagd. Het komt niet helemaal als een verrassing. Of het er nu 9 zijn of 12, we moeten uithuilen en opnieuw beginnen.’’ Een glas rode wijn verzacht de pijn.

Nog even filosoferen of het ook anders had gekund. "Het laatste jaar had het kabinet vier miljard over. Daar hebben ze de lasten mee verlicht. Tientjes en honderdjes uitgedeeld. Om het geluk in de samenleving te vergroten, hadden ze dat in de zorg moeten steken. Maar de VVD predikt lastenverlichting en dat kregen ze. Plus het electorale voordeel dat daarbij hoort. Misschien hadden we daar wel voor moeten gaan liggen.’’

Wie weet wat er gaat gebeuren nu Rutte met 4 of 5 partijen een kabinet moet gaan kneden. Dan is er meer kans op heibel in de tent. "Gelukkig hebben we een systeem waarbij tussentijds van alles kan gebeuren’’, zegt Daan.

Maar eerst moet de kater worden verwerkt. Zou de partij moeten proberen de afvalligen weer voor zich te winnen? "Na eerdere nederlagen zeiden partijleden dat we de Fortuynstemmers en PVV-stemmers moesten zien terug te krijgen. Maar moet je dat willen? Ik heb liever een kleine partij met principes dan een grote die de PVV napraat. We hebben nog 40.000 leden en een plek in de Tweede Kamer. Laten we aan de slag gaan en vernieuwen op basis van geluk.’’

Bron: Noordhollands Dagblad